Poliamid kumaşlar üzerinde boya kullanılmadan renk eldesi

Abstract

Tekstil yaş işlemleri arasında renklendirme işlemleri en fazla çevre kirliliğine yol açan işlem adımıdır. Çevresel açıdan sakıncalı proseslerin yerine sürdürülebilir üretimi destekleyen yeni yaklaşımlar literatürde yoğun olarak araştırılmaktadır. Kimyasal proseslerin çevredostu yöntemlerle ikamesi düşünüldüğünde ise akla gelenlerden birisi enzimatik işlemlerdir. Son yıllarda literatürde lakkaz enzimlerinin tekstil boyamacılığında kullanımı üzerine ilginç ve gelecek için ümit verici çalışmalar dikkati çekmektedir. Ancak henüz enzimatik renklendirme konusundaki çalışmalar oldukça sınırlıdır ve özellikle poliamid üzerinde yeterli başarı sağlanamamıştır. Bu tezin amacı poliamid örme kumaşların çektirme yöntemine göre 1:2 metal kompleks boyarmaddelerle boyanmasına alternatif olabilecek çevredostu enzimatik boyama yöntemi geliştirilmesidir. Bu amaçla başlangıç maddesi olarak çeşitli fenol ve amin bileşikleri ile bunların karışımları kullanılarak lakkaz enzimi ile oksidasyon yoluyla renklendirme yapılmış ve elde edilen sonuçlar teknik ve ekonomik açılardan 1:2 metal kompleks boyamalarla karşılaştırılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre poliamidin sarı, kırmızı, mavi ve kahverengi tonlarında enzimatik olarak renklendirilebileceği ve boyamaların düzgünlük ve haslık özelliklerinin (yıkama, sürtme ve ter) oldukça iyi olduğu söylenebilir. Yalnız enzimatik renklendirmelerin ışık haslıklarının konvansiyonel boyamaya kıyasla kötü olduğu saptanmıştır. Yapılan çalışmalar enzimatik renklendirmenin 1:2 metal kompleks boyamaya kıyasla daha az enerji tüketerek daha kısa sürede ve daha düşük maliyetli bir proses olduğunu göstermiştir. Dolayısı ile enzimatik renklendirmenin 1:2 metal kompleks boyamaya alternatif çevre dostu bir proses olduğu, ancak performans özellikleri açısından halen geliştirilmesi gereken yönlerinin de bulunduğu söylenebilir.

Among the textile wet processes, the coloring process is the process step that causes the most environmental pollution. New approaches that support sustainable production instead of environmentally harmful processes are extensively researched in the literature. When considering substitution of chemical processes with environmentally friendly methods, one of the issues that comes to mind is enzymatic processes. In recent years, interesting and promising studies on the use of laccase enzymes in textile dyeing have attracted attention in the literature. However, studies on enzymatic coloring are very limited and sufficient success has not been achieved especially on polyamide. The aim of this thesis is to develop an environmentally friendly enzymatic dyeing method, which can be an alternative to dyeing polyamide knitted fabrics with 1:2 metal complex dyes according to the exhaustion method. For this purpose, various phenol and amine compounds, and their mixtures were used as precursor, and the results were compared with 1:2 metal complex dyeings in terms of technical properties and economy. According to the results obtained, it can be said that polyamide can be enzymatically colored in yellow, red, blue and brown tones and the levelness and fastness properties (washing, rubbing and perspiration) of the dyeings are quite good. Only the light fastness of enzymatic colorings was found to be worse than conventional dyeing. Studies have shown that enzymatic coloring is a less energy-consuming and cost-effective process compared to 1:2 metal complex dyeing. Therefore, it can be said that enzymatic coloring is an environmentally friendly alternative to 1:2 metal complex dyeing, but there are still aspects that need to be improved in terms of performance properties.