Öncü gösterge olarak mali stres endeksi: Türkiye üzerine bir uygulama

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Türkiye ekonomisi özelinde erken uyarı sinyalleri sağlayacak yeni bir mali stres endeksi oluşturulması ve bu endeksin ekonomik aktivite değişkenleri ile ilişkisinin belirlenmesidir. Mali sürdürülebilirlik risklerini hemen hemen her zaman, düzensiz mali uyumla ilişkili tehlikelerle birlikte mali krizler izlemektedir. Çalışma bulgularının, öncü gösterge niteliği taşıyan bir mali stres endeksi aracılığıyla, mali kurumlar ile politika yapıcılara ekonomideki mali stresin algılanması ve maliye politikasının yönlendirilmesi konusunda öngörü sağlaması beklenmektedir. Bu amaç doğrultusunda öncelikle, Cottarelli (2011) tarafından geliştirilen kavramsal çerçeveden yararlanılarak sürdürülebilirlik riskinin ölçümünde ve mali stresin hesaplanmasında kullanılacak mali göstergeler seti oluşturulmuştur. Temel mali değişkenler, varlık ve yükümlülük yönetimine ilişkin değişkenler ve uzun dönem mali eğilim değişkenleri gibi mali sürdürülebilirlik göstergeleri dikkate alınarak 1990-2021 dönemi Türk mali yapısı belirlenmiştir. Çalışmada mali sürdürülebilirlik riski, Türkiye ekonomisi tarihsel ortalamalarından elde edilen mali değişkenlere dayalı olan toplulaştırılmış bir endeks aracılığıyla hesaplanmıştır. Toplulaştırma işleminde Kaminsky, Lizondo and Reinhart (1998) tarafından geliştirilen yaklaşım esas alınmıştır. Yerli yazında, Türkiye ekonomisi için erken uyarı sinyal yaklaşımını kullanarak bir mali stress endeksi oluşturmaya yönelik ilk çalışmadır. Çalışmada ayrıca, sözkonusu endeksin ekonomik aktive değişkenleri ile doğrusal dinamik ilişkisi frekans alanında nedensellik testileri aracılığıyla ve doğrusal olmayan dinamik ilişkisi ise Markov Rejim Değişim-VAR ve bu modele bağlı rejimlere dayalı nedensellik testleri ve etki tepki analizleri ile incelenmiştir. Çalışma bulgularının, mali yeniden borçlanma riskinin değerlendirilmesi birincil amacı olan bir mali izleme çerçevesinin geliştirilmesine katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Gelişmekte olan ekonomilerde mali sürdürülebilirliğin izlenmesi özellikle ekonomik kriz dönemleri için hayati önem taşımaktadır.

The aim of this study is to create a new financial stress index that will provide early warning signals for Turkish economy and to determine the relationship between this index and economic activity variables. Financial sustainability risks are usually followed by financial crisis along with the dangers associated with irregular fiscal adjustment. The findings of the study are expected to provide insights to financial institutions and policy makers regarding the perception of financial stress in the economy and the direction of fiscal policy through a leading indicator of financial stress. For this purpose, first of all, a set of financial indicators to be used in the measurement of sustainability risk and the calculation of financial stress was created by using the conceptual framework developed by Cottarelli (2011). Turkey's financial structure for the period of 1990-2021 has been determined by taking into account the financial sustainability indicators such as basic financial variables related to asset and liability management and long-term financial trend variables. The aggregation process has been based on the approach developed by Kaminsky, Lizondo and Reinhart (1998). It is the first study in Turkish literature to create financial index for Turkish economy using early warning signal approach. In addition to that, the study has examined the linear dynamic relationship of the mentioned index with the economic activity variables through frequency domain casuality tests and the nonlinear dynamic relationship was examined by Markov regime-switching VAR and causality tests based on regimes which are related to this model and impulse response analysis. It is thought that the findings of the study will contribute to the deveplopment of a financial monitoring framework with the primary purpose of assessing financial re-borrowing risks. Monitoring financial sustainability in developing economies is of vital importance, especially during periods of economic crisis.